Santo Tomás fai una crítica directa do argumento de San Anselmo da existencia de Deus.
San Anselmo dicía que podía demostrar a existencia de Deus con un argumento. Imaxinemos o ser máis perfecto que podamos imaxinar. Ese ser, xa que é tan perfecto ten necesariamente que existir, xa que é mellor existir que non existir. E se é perfecto, necesariamente ten que existir. E ese ser tan perfecto que necesariamente existe é Deus.
Este argumento, que hoxe sabemos que é una falacia, foi moi famoso no seu tempo. Unha falacia é un argumento que parece que parte de premisas verdadeiras, que ten una argumentación aparentemente verdadeira pero chega a una conclusión falsa. Esto, dende o punto de vista da lóxica non é posible, así que debe haber algún fallo. Xa sexa porque as premisas das que parte son falsas, ou que a argumentación é incorrecta. Unha falacia non é entón una mentira, é un argumento mal construido.
Neste caso parte dunha premisa falsa. O feito de que algo teña esencia non significa necesariamente que teña existencia. Eu podo pensar en una sirena, teño na miña mente o concepto de sirena, é decir, ten esencia, pero non ten existencia. Pois Deus igual, por moito que poda ter o seu concepto na cabeza, de que se poda definir e teña esencia, non ten porque existir na realidade.
E diso dase conta xa Santo Tomás. É di, contradicindo a Aristóteles, que porque algo teña esencia non significa que teña existencia. E así tamén refuta o clásico argumento de San Anselmo. O argumento non é válido. E Santo Tomás dará cinco argumentos, ou cinco probas da existencia de Deus.
Vía do movemento
É un feito que no mundo existe movemento. Se as cousas se moven é que son movidas por outra cousa, por un motor. E ese motor ten que ser movido por outro. Pero eso non pode ser ata o infinito. ten que haber un primeiro motor inmóvil que move ser ser movido. Ese primer motor inmóvil é Deus.
Vía das causas
É un feito que na natureza existen causas e efectos. Os acontecimeintos son debidos a causas que os producen, e éstos son os seus efectos. Pero esta cadena non pode ser ata o infinito. Debe haber una primeira causa. E esa primeira causa é Deus.
Vía das continxencias
Os seres naturais existen pero podían non haber existido, é decir, son continxentes. Se eu existo é porque antes existiron os meus país, que a súa vez poderían non haber existid. Eles existen porque os meus avós existiron. E así sucesivamente. Pero esto non pode ser ata o infinito. Debe haber un primeiro ser necesario e non continxente. E ese ser necesario é Deus.
Vía das perfeccións
Na natureza observamos diferentes gros de perfección. É decir, hai seres máis perfectos que otros. Pero esto non pode ser ata o infinito, debe haber un ser tan perfecto que non haxa outro mellor. E ese ser perfecto é Deus.
Vía das finalidades
É un feito que na vida existen finalidades. Todos os seres estamos ordeados con un fin (argumento basado na teleoloxía aristotélica). A semilla cae, brota una árbore, a árbore da frutos, etc. Pero debe haber un fin último. Este fin último ao que todo o universo tende é Deus.
Co cal Deus é a causa e a finalidade do mundo. Causa, porque todo se move por ser Deus o primeiro motor. E finalidade, porque todo tende a Deus. Hay una teleleoloxia, igual que Aristóteles.
A diferencia máis importante do Deus Aristotélico e o Deus de Santo Tomás é que o Deus Aristotélico non ama. O mundo o ama, o mundo tende a seu fin, pero Deus non ama. O deus de Santo Tomás, como Deus Cristián, é un Deus que ama.
Teoloxía de Santo Tomás
Aquino da a súa solución aos problemas entre fe e razón. Esta solución é a que acepta hoxe en día a Igrexa Católica.
Nega rotundamente a teoría da dobre verdade (Averroes). Para Santo Tomás de Aquino é totalemente inacptable que exista unha dobre verdade, xa que iso supondría que Deus, dalgún xeito, condúcenos ao error. Vexamos porqué.
A fe é a crenza na Revelación polos profetas e e polo fillo de Deus, polo tanto a revelación provén directamente de Deus, e é absolutamtne verdadeira e certa, non pode ser falsa, é imposible.
Por outra banda, a razón, que é unha cualidade que Deus deu aos homes para que poidan coñecer a verdade ten a súa orixe en Deus, e o seu fin é o coñecemento. Deus non pode contradecirse, iso sería absurdo, por iso a "Teorría da Dobre verdade" é falsa. Razón e fe teñen que conducir as mesmas verdades. Non teñen que coincidir, pero teñen que levarnos ao mesmo coñecemento.
Deus entón é infalible. Nunca se equivoca.
Comezaremos entón a aclarar esas cuestións que causaban debates na época.
A razón nos fai ver que o mundo é eterno. Mentres que Deus dí que o mundo é creado. Di Santo tomás ¿É esta unha contradicción realmente ou so aparentemente?. A contradicción é só aparente, posto que Deus creou o mundo da nada, a Revelación non nos di cando foi, así que ben puidera ser que Deus houbese creado o mundo dende toda a eternidade. Así o mundo é creado e eterno ao mesmo tempo.
Con respecto ao problema da inmortalidade da alma. Aristóteles diferenciaba entre entendemento axente e enetendemento paciente, e Averroes interpretara esta teoría de Aristóteles no sentido de que o entendemento axente era unha facultade xeral a tódolos individuos, supraindividual, común, o mesmo para todos.
O ententemento persoal era o entendemento paciente, propio, de cada cual, e o entenmento paciente xa que é material, é mortal.
¿Cómo se soluciona este problema? Se aceptamos a teoría de Averroes sobre Aristóteles non ten solución. ¿Cómo o solucionou Santo Tomás? Prohibindo os libros de Aristóteles traducidos do árabe, porque estaban deformados polos paganos e polo Islam. Fixeran unha interpretación falaz.
Así que mandou que trouxeran as obras de Aristóteles en grego para traducilas directamente do grego ao latín.
Un dos que interviu nesas traduccións foi precisamente Tomás de Aquino. Non esquezamos que o proceso de traducción tamén é un proceso de interpretación. Así que chegan a conclusión de que a interpretación de Averroes é un erro. Que o entendemento axente é persoal (un para cada un de nos) e o entendemento axente é inmortal acabouse o problema.
Observación: todos os demáis intérpretes e traductores coinciden con que a interpretación correcta é a de Averroes.
Interpretación entre a razón e a fe
Di Santo tomás que a razón e a fe son duas vias para chegar a verdade. Ahora ben, verdades hai moitas. A razón é unha facultade.
Para os cristiáns hai dous mundos, o mundo natural e o mundo sobrenatural. Son dúas órdes da realidade.
Ben, a razón axúdanos a coñecer sobretodo as verdades que se refiren ao mundo natural, e unhas poucas que pertencen á orde do sobrenatural. E a fe axúdanos a coñecer as verdades do mundo sobrenatural e unhas poucas do mundo natural.
Por exemplo, a teoría de Pitágoras coñécese pola razón, pertence as verdades do mundo natural.
A terra é o centro do universo e o sol da voltas o redor é unha cpusa que se coñece pola razón, é unha verdade do mundo natural (xa veremos as dificultades no tema seguinte).
Pero a razón tamén nos permite coñecer verdades que pertencen á orde sobrenatural. Por exemplo, a existencia de Deus é unha verdade do mundo sobrenatural, pero pódese chegar a coñecer polo uso da razón.
A fe é unha vía para chegar a coñecer verdades na súa maios parte sobre a orde sobrenatural. por exemplo, o misterio da Santísima Trinidade. Pola nosa simple razón xamais chegaríamos a ese coñecemento. Pero a fe danos unhas poucas verdades de orixe natural, por exemplo, o xeocentrismo ou a existencia de Deus.
Os campos non coinciden, pero teñen unha intersección, unha zona común, por iso, razón e fe teñen verdades distintas, tratan de verdades distintas, pero nunca contradictorias.
Esa intersección entre razón e fe existe para que haxa seguridade en nosa razón.
Temos entón, duas vías para chegar á verdade: razón e fe. Esas dúas vías teñen unha intersección, e no campo da intersección non pode haber ningunha contradicción, porque esas dúas vías teñen a súa orixe en Deus.
¿Qué papel xogan a razón e a fe no coñecemento humán?
O mundo máis importante é o sobrenatural, por iso a fe é a vía principal do coñecemento, e a razón é a sirvienta da fe, está ao seu servicio. Si nalgún momento parecenos que a razón e a fe se contradicen, podemos estar seguros de que a verdade está na fe, de que equivocámonos ao razonar. Revisemos pois, o noso razoamento ata que coincida coa fe.
"Errarum humanun est". A fe convírtese na guía da razón. Aínda así, existe certa independencia da razón con respecto á fe, porque ese campo da razón que non ten intersección coa fe é para o estudio da natureza.
Nega rotundamente a teoría da dobre verdade (Averroes). Para Santo Tomás de Aquino é totalemente inacptable que exista unha dobre verdade, xa que iso supondría que Deus, dalgún xeito, condúcenos ao error. Vexamos porqué.
A fe é a crenza na Revelación polos profetas e e polo fillo de Deus, polo tanto a revelación provén directamente de Deus, e é absolutamtne verdadeira e certa, non pode ser falsa, é imposible.
Por outra banda, a razón, que é unha cualidade que Deus deu aos homes para que poidan coñecer a verdade ten a súa orixe en Deus, e o seu fin é o coñecemento. Deus non pode contradecirse, iso sería absurdo, por iso a "Teorría da Dobre verdade" é falsa. Razón e fe teñen que conducir as mesmas verdades. Non teñen que coincidir, pero teñen que levarnos ao mesmo coñecemento.
Deus entón é infalible. Nunca se equivoca.
Comezaremos entón a aclarar esas cuestións que causaban debates na época.
A razón nos fai ver que o mundo é eterno. Mentres que Deus dí que o mundo é creado. Di Santo tomás ¿É esta unha contradicción realmente ou so aparentemente?. A contradicción é só aparente, posto que Deus creou o mundo da nada, a Revelación non nos di cando foi, así que ben puidera ser que Deus houbese creado o mundo dende toda a eternidade. Así o mundo é creado e eterno ao mesmo tempo.
Con respecto ao problema da inmortalidade da alma. Aristóteles diferenciaba entre entendemento axente e enetendemento paciente, e Averroes interpretara esta teoría de Aristóteles no sentido de que o entendemento axente era unha facultade xeral a tódolos individuos, supraindividual, común, o mesmo para todos.
O ententemento persoal era o entendemento paciente, propio, de cada cual, e o entenmento paciente xa que é material, é mortal.
¿Cómo se soluciona este problema? Se aceptamos a teoría de Averroes sobre Aristóteles non ten solución. ¿Cómo o solucionou Santo Tomás? Prohibindo os libros de Aristóteles traducidos do árabe, porque estaban deformados polos paganos e polo Islam. Fixeran unha interpretación falaz.
Así que mandou que trouxeran as obras de Aristóteles en grego para traducilas directamente do grego ao latín.
Un dos que interviu nesas traduccións foi precisamente Tomás de Aquino. Non esquezamos que o proceso de traducción tamén é un proceso de interpretación. Así que chegan a conclusión de que a interpretación de Averroes é un erro. Que o entendemento axente é persoal (un para cada un de nos) e o entendemento axente é inmortal acabouse o problema.
Observación: todos os demáis intérpretes e traductores coinciden con que a interpretación correcta é a de Averroes.
Interpretación entre a razón e a fe
Di Santo tomás que a razón e a fe son duas vias para chegar a verdade. Ahora ben, verdades hai moitas. A razón é unha facultade.
Para os cristiáns hai dous mundos, o mundo natural e o mundo sobrenatural. Son dúas órdes da realidade.
Ben, a razón axúdanos a coñecer sobretodo as verdades que se refiren ao mundo natural, e unhas poucas que pertencen á orde do sobrenatural. E a fe axúdanos a coñecer as verdades do mundo sobrenatural e unhas poucas do mundo natural.
Por exemplo, a teoría de Pitágoras coñécese pola razón, pertence as verdades do mundo natural.
A terra é o centro do universo e o sol da voltas o redor é unha cpusa que se coñece pola razón, é unha verdade do mundo natural (xa veremos as dificultades no tema seguinte).
Pero a razón tamén nos permite coñecer verdades que pertencen á orde sobrenatural. Por exemplo, a existencia de Deus é unha verdade do mundo sobrenatural, pero pódese chegar a coñecer polo uso da razón.
A fe é unha vía para chegar a coñecer verdades na súa maios parte sobre a orde sobrenatural. por exemplo, o misterio da Santísima Trinidade. Pola nosa simple razón xamais chegaríamos a ese coñecemento. Pero a fe danos unhas poucas verdades de orixe natural, por exemplo, o xeocentrismo ou a existencia de Deus.
Os campos non coinciden, pero teñen unha intersección, unha zona común, por iso, razón e fe teñen verdades distintas, tratan de verdades distintas, pero nunca contradictorias.
Esa intersección entre razón e fe existe para que haxa seguridade en nosa razón.
Temos entón, duas vías para chegar á verdade: razón e fe. Esas dúas vías teñen unha intersección, e no campo da intersección non pode haber ningunha contradicción, porque esas dúas vías teñen a súa orixe en Deus.
¿Qué papel xogan a razón e a fe no coñecemento humán?
O mundo máis importante é o sobrenatural, por iso a fe é a vía principal do coñecemento, e a razón é a sirvienta da fe, está ao seu servicio. Si nalgún momento parecenos que a razón e a fe se contradicen, podemos estar seguros de que a verdade está na fe, de que equivocámonos ao razonar. Revisemos pois, o noso razoamento ata que coincida coa fe.
"Errarum humanun est". A fe convírtese na guía da razón. Aínda así, existe certa independencia da razón con respecto á fe, porque ese campo da razón que non ten intersección coa fe é para o estudio da natureza.
Santo Tomás de Aquino. Vida e obras.
Santo Tomás foi fillo dun nobre italiano, o Señor de Aquino. O seu pai era un señor feudal, e daquela tódolos cargos era hereditarios. Tiña varios fillos. Dentro do seu territorio había un monasterio moi importante, era centro militar; a Abadía ou Monasterio de Montecasino. Pertencía ao Señor de Aquino, e o tiña reservado para o seu fillo, que dende moi novo mostrou unha gran vocación polo estudio e aensinanza da Filosofía.
Facía pocuo tempo que apareceran dentro da cristiandade duas novas ordes, en relación coas ordes monásticas anteriores, que proclamaban novos votos, intentando purificar as ordes monásticas.
Estas dúas ordes eran os Franciscanos e Dominicos. Eran ordes mendicantes, é dicir, os membros facían voto de pobreza, prohibíndoselles ter calquera tipo de bens.
Establecen os seus centros no centro das cidades, contrariamente ao que era habitual, no monte. Nese momento as cidades estaban renacendo despois de moito tempo de pobreza.
Santo Tomás renunciou ao Monasterio, enormemente rico e poderoso, e decide meterse a membro de estas novas ordes, dedicándose á predicación.
O pai e os irmáns entraron en cólera e van a secuestralo a cidade. Pero Santo Tomás non cede e o pai o deixa. Finalmente vaise a estudar a Universidade de Paris, durante moitos anos, dedicándose exclusivamente ao estudo e a ensinanza. Ao final da súa vida recibe todos os honores.
O seu aspecto físico era curioso para o que hoxe entendemos por un intelectual. Era inmensamente obeso. Conta a tradición que tiveron que cortarlle a mesa en forma de semicírculo para que puidera sentarse. Sen embargo, cremos que eran historias que inventaban os seus alumnos, igual que vos, que inventades cada cousa dos vosos profesores....
As obras máis coñecidas son Suma Teolóxica e Suma Contra xentís (gentiles). A palabra suma significa compendio. O sea, que suma teolóxica é o compendio de todoa a teoloxía coñecida. A obra suma contra xentís foi escrita por encargo dun superior para poder predicar en España, que naquel entón era moi culta, mestres que os cristiáns eran analfabetos. Por iso Santo Tomás tivo que desarrollar unha obra a altura da cultura española, cousa que veu dexenerando moito dende que apareceu Telecinco e as series para preadolescentes de Disney Chanel, coa súa consecuencia de necrosis cerebral que produce o seu abuso.
Logo non predicaron nin nada, conquistouse todo pola forza.
Facía pocuo tempo que apareceran dentro da cristiandade duas novas ordes, en relación coas ordes monásticas anteriores, que proclamaban novos votos, intentando purificar as ordes monásticas.
Estas dúas ordes eran os Franciscanos e Dominicos. Eran ordes mendicantes, é dicir, os membros facían voto de pobreza, prohibíndoselles ter calquera tipo de bens.
Establecen os seus centros no centro das cidades, contrariamente ao que era habitual, no monte. Nese momento as cidades estaban renacendo despois de moito tempo de pobreza.
Santo Tomás renunciou ao Monasterio, enormemente rico e poderoso, e decide meterse a membro de estas novas ordes, dedicándose á predicación.
O pai e os irmáns entraron en cólera e van a secuestralo a cidade. Pero Santo Tomás non cede e o pai o deixa. Finalmente vaise a estudar a Universidade de Paris, durante moitos anos, dedicándose exclusivamente ao estudo e a ensinanza. Ao final da súa vida recibe todos os honores.
O seu aspecto físico era curioso para o que hoxe entendemos por un intelectual. Era inmensamente obeso. Conta a tradición que tiveron que cortarlle a mesa en forma de semicírculo para que puidera sentarse. Sen embargo, cremos que eran historias que inventaban os seus alumnos, igual que vos, que inventades cada cousa dos vosos profesores....
As obras máis coñecidas son Suma Teolóxica e Suma Contra xentís (gentiles). A palabra suma significa compendio. O sea, que suma teolóxica é o compendio de todoa a teoloxía coñecida. A obra suma contra xentís foi escrita por encargo dun superior para poder predicar en España, que naquel entón era moi culta, mestres que os cristiáns eran analfabetos. Por iso Santo Tomás tivo que desarrollar unha obra a altura da cultura española, cousa que veu dexenerando moito dende que apareceu Telecinco e as series para preadolescentes de Disney Chanel, coa súa consecuencia de necrosis cerebral que produce o seu abuso.
Logo non predicaron nin nada, conquistouse todo pola forza.
San Agustín. Un home entre dúas epocas.
San Agustín naceu no 354 en Tagase, Africa, nunha rexión pertence ao Imperio romano. Era fillo dun home pagano e dunha muller cristián, a futura Santa Mónica, que sempre tivo a esperanza de convetir ao seu rebelde fillo ao cristianismo.
San Agustín, cando era novo, vivía unha vida desordeada, facía gamberradas cos seus amigos, coma roubar peras aos seus veciños e tiralas aos porcos, deixabase levar polas súas paixóns sexuais e fixo chorar moito a súa nai. Levou esta vida ata ser bastante maior. Él mismo denominouse "o fillo das bágoas da súa nai". De feito, escribou un libro onde fala explicitamente de todo isto, "Confesións".
O bo que podemos sacar disto é que nunca é tarde para cambiar, e non debemos xustificarnos dicindo "é que eu son así". Porque se tes constancia e disciplina podes cambiar e mellorar a túa vida, se cres que esta non é boa.
San Agustín foi un home que viviu entre dúas épocas. O mundo medieval empeza con él. Digamos que a súa obra é a que establece as bases da crenza cristián, por iso é considerado un dos pais da Igrexa.
Aínda que se deixaba levar polos seus desexos, nunca deixou de lado os seús estudos, especialmente os de filosofía, destacando en concursos poéticos e certámenes públicos.
Na súa búsqueda incesante da verdade abrazou o maniqueismo, que era una relixión que dicía que no mundo había dúas cousas en tensión constante, o ben e o mal, e dependendo de quen gañase había ben ou mal. Pero co tempo esta crenza pareceulle insuficiente e simplista, non cheaba as súas inquietudes espirituais.
Frustado, partiu a Roma, a capital para seguir estudando ata atopar o modelo no que orientar a súa vida. Alí coñeceu ao obispo Ambrosio de Milán, e quedou impresionado coas súas predicacións e o seu corazón. Foi Ambrosio o que lle introduxo nos escritos de Plotino e San Pablo. Foi nese momento en que se convirte ao cristianismo. Regrasará a África Ao final e chegará a ser obispo de Hipona (Annaba Algeria).
Para San Agustín a Razón e a fe non teñen porqué enfrentarse. En realidade, razón é fe deben traballar xuntas. A fe é a verdade que Deus nos da, pero para entendela ben, debemos usar a razón. Se nalgún momento semella que a razón vai por un camiño distinto á fe, iso significa que nos equivocamos e debemos comezar de novo. Digamos que a verdade son as escrituras, e a razón pode equivocarse en interpretalas. Pero Deus é tan bo, que nos proporciona a verdade para que non nos perdamos nos razoamentos, E os razoamentos son o que nos axuda a entender a fe para non caer en herexías.
Outro problema que había era explicar a existencia do mal. Se Deus é tan bo ¿Porqué hai mal no mundo? Pois ben, o mal non o creou Deus, senón que o mal e a ausencia de ben. Como Deus nos fixo libres para decidir, as veces eliximos mal. Para San Agustín entón, existe o libre albedrío, isto é, a liberdade.
Non estamos presos do destino, senón que somos libres para decidir facer o ben ou non facelo. Así somos responsables do noso futuro.
Deus non quiso facer homes automaticamente bos, coma se foran zombies que so fan o ben. Senón que nos deu liberdade, como fai un bo pai, para que elixamos. Por iso nos dotou de razón, para que podamos decidir que facer. Necesitamos a razón porque somos libres.
Vendo a miseria que hai no mundo que vive Agustín, como o Imperio Romano desmorónase, San Agustín concibe outro mundo, a cidade de Deus. A Cidade de Deus e a cidade composta polos fieis, unha cidade de amor a Deus, onde se practican as virtudes, a caridade, a fidelisdade e a xustiza. Pola contra, temos a cidade terrenal, o mundo dos infiis, onde prima o egoismo. Por iso o mundo antigo agoniza, polo egoismo dos homes.
San Agustín, influenciado por Platón e por Plotino, considerará que o coñecemento alcánzase por iluminación. A Idea de ben e as demáis Ideas están na mente de Deus, e é a alma as que a coñece por un proceso de reflexión, interioridade e iluminación.
San Agustín, cando era novo, vivía unha vida desordeada, facía gamberradas cos seus amigos, coma roubar peras aos seus veciños e tiralas aos porcos, deixabase levar polas súas paixóns sexuais e fixo chorar moito a súa nai. Levou esta vida ata ser bastante maior. Él mismo denominouse "o fillo das bágoas da súa nai". De feito, escribou un libro onde fala explicitamente de todo isto, "Confesións".
O bo que podemos sacar disto é que nunca é tarde para cambiar, e non debemos xustificarnos dicindo "é que eu son así". Porque se tes constancia e disciplina podes cambiar e mellorar a túa vida, se cres que esta non é boa.
San Agustín foi un home que viviu entre dúas épocas. O mundo medieval empeza con él. Digamos que a súa obra é a que establece as bases da crenza cristián, por iso é considerado un dos pais da Igrexa.
Aínda que se deixaba levar polos seus desexos, nunca deixou de lado os seús estudos, especialmente os de filosofía, destacando en concursos poéticos e certámenes públicos.
Na súa búsqueda incesante da verdade abrazou o maniqueismo, que era una relixión que dicía que no mundo había dúas cousas en tensión constante, o ben e o mal, e dependendo de quen gañase había ben ou mal. Pero co tempo esta crenza pareceulle insuficiente e simplista, non cheaba as súas inquietudes espirituais.
Frustado, partiu a Roma, a capital para seguir estudando ata atopar o modelo no que orientar a súa vida. Alí coñeceu ao obispo Ambrosio de Milán, e quedou impresionado coas súas predicacións e o seu corazón. Foi Ambrosio o que lle introduxo nos escritos de Plotino e San Pablo. Foi nese momento en que se convirte ao cristianismo. Regrasará a África Ao final e chegará a ser obispo de Hipona (Annaba Algeria).
Para San Agustín a Razón e a fe non teñen porqué enfrentarse. En realidade, razón é fe deben traballar xuntas. A fe é a verdade que Deus nos da, pero para entendela ben, debemos usar a razón. Se nalgún momento semella que a razón vai por un camiño distinto á fe, iso significa que nos equivocamos e debemos comezar de novo. Digamos que a verdade son as escrituras, e a razón pode equivocarse en interpretalas. Pero Deus é tan bo, que nos proporciona a verdade para que non nos perdamos nos razoamentos, E os razoamentos son o que nos axuda a entender a fe para non caer en herexías.
Outro problema que había era explicar a existencia do mal. Se Deus é tan bo ¿Porqué hai mal no mundo? Pois ben, o mal non o creou Deus, senón que o mal e a ausencia de ben. Como Deus nos fixo libres para decidir, as veces eliximos mal. Para San Agustín entón, existe o libre albedrío, isto é, a liberdade.
Non estamos presos do destino, senón que somos libres para decidir facer o ben ou non facelo. Así somos responsables do noso futuro.
Deus non quiso facer homes automaticamente bos, coma se foran zombies que so fan o ben. Senón que nos deu liberdade, como fai un bo pai, para que elixamos. Por iso nos dotou de razón, para que podamos decidir que facer. Necesitamos a razón porque somos libres.
Vendo a miseria que hai no mundo que vive Agustín, como o Imperio Romano desmorónase, San Agustín concibe outro mundo, a cidade de Deus. A Cidade de Deus e a cidade composta polos fieis, unha cidade de amor a Deus, onde se practican as virtudes, a caridade, a fidelisdade e a xustiza. Pola contra, temos a cidade terrenal, o mundo dos infiis, onde prima o egoismo. Por iso o mundo antigo agoniza, polo egoismo dos homes.
San Agustín, influenciado por Platón e por Plotino, considerará que o coñecemento alcánzase por iluminación. A Idea de ben e as demáis Ideas están na mente de Deus, e é a alma as que a coñece por un proceso de reflexión, interioridade e iluminación.
Razón e fe no pensamento medieval. Introducción
O cristianismo é unha relixión, non é unha filosofía. Pero en tanto que é un sistema de crenzas sobre o que se contruen ideas, existe tamén unha filosofía cristián. Entón temos, por un bando o cristianismo como relixión, e por outro bando a filosofía cristián.
¿Ata qué punto toda a filosofía occidental posterior ao cristianismo non é, nalgún sentido cristián? Esta é unha cuestión debatida. Este punto o trataremos agora.
Ortega y Gasset (filosófo español do século XX) di "nas crenzas estamos, as ideas as temos". Con isto quere dicir que vivimos nas crenzas, as crenzas son como o chan que pisamos, a diferencia das ideas, que as temos nos, pero as temos dentro do sistema de crenzas.
Imos analizar o cambio no sistema de crenzas que se produce no paso do paganismo ao cristianismo. Na filosofía, as ideas dependen de ese sistema de crenzas, xa que as ideas desenvólvense dentro das crenzas que temos.
Para os pagáns e outros moitos pobos, como os asiáticos, a vida está orientada no destino, según o cal, as circunstancias que ocurren na vida das persoas están dalgún xeito determinadas pr instancias ou forzas superiores a elas (divinidades, natureza..) e nada do que o home faga pode variar esta realidade.
O home atópase no mundo sometido ao destino, sen forzas nin capacidades para variar ese destino, para controlar a súa propia vida.
Pero no cristianismo si existe liberdade. Cada persoa crea a súa propia vida. O que nos ocurre depende dos meus propios actos, do que eu faga. Eu son resonsable da miña vida, porque son libre. Esta libertad da que falamos é unha liberdade metafísica, unha liberdade no sentido de que podemos decidir sobre a nosa vida, non nos estamos refirindo a unha liberdade física, como ausencia de ataduras físicas.
En Grecia e Roma liberdade so significaba non estar encadeado, non ser escravo. Para eles non tiña sentido outro significado de liberdade. Pero para nos, existe tamén unha liberdade metafísica, xa que non estamos suxeitos ao destino.
A partires de que aparece o cristianismo cambia a filosofía, porque o cristianismo además de unha relixión é unha crenza. E as crenzas son incosncientes. Un non sabe que as ten. Por iso, para enender un texto primeiro temos que saber en qué crenzas educouse o autro do texto. Isto o chamamos hermenéutica: ciencia que intenta desentrañar o sentido dos textos.
Interpretación do sentido da vida para os cristiáns
Para os paganos a vida é un círculo, un ciclo dexenerativo, un eterno repetirse. Na realidade todas as cousas se dexeneran, sendo ista unha visión pesimista.
No pasado, en Grecia todo foi perfecto. A iso lle chamaban a idade de Ouro. Pero, polo efecto do destino esto epezou a dexenerar en plata, bronce, ferro... (como as categorías dos premios dos atletas). Para finalmente chegar a un momento de dexeneración total, ao lume, o Apocatastasis (en grego), que en latín dirase Apocalipsis.
Esta visión circular da Historia do mundo pagán ten a súa orixe na percepción da vida agraria. A vida está rexida olas estrelas, elas indícannos cando nos desperrtamos, cando dormimos, cando sube e baixa a marea, os ciclos da menstruación nas mulleres...
Todo ten o seu ciclo, o seu ritmo. Hoxe en día interprétase mal cos horóscopos e a bruxa Lola que che pon dúas velas negras.
A bruxa Lola ponche velas negras
O cristianismo, que non é máis que unha secta do xudaismo, ten unha visión lineal do tempo. No principio o munda vai a peor (igual que no paganismo). Pero dende que apareceu Xesucristo a vida ten un sentido, o mundo volvese positivo. Cristo da sentido a vida, sendo esta unha visión optimista. E ese optimismo foi o que fará atractivo ao cristianismo, porque dota de sentido as vidas da xente que non ten esperanzas nun mundo cheo de miserias.
O sistema de crenzas cristián, pouco a pocuo, vaise mezclando coas crenzas paganas. Recordemos que o cristianismo non é culpable de que o mundo pagano de desmoronase, senón, que unha vez desmoronado o mundo pagán, o cristianismo da unha nova identidade, un novo sentido á vida.
Así que o cristianismo asume moitas ideas pagáns, como o concepto de moderación, o concpeto de Logos, como a Palabra de Deus, etc.
A xente gústalle esa idea de que todos os homes sexan libres, de poder facer a vida a túa maneira. Así que o cristianismo difúndese, gracias tamén ao momento en que aparececió.
O mundo pagán era un mundo culto, cando o cristianismo chega ao mundo pagano choca, porque as ideas son moi diferentes. Cando San Pablo predica aos atenienses, estes non lle entenden, failles gracia. Cando Xesús fala con Poncio Pilatos e lle di que ten a Verdade, Pilatos non pode concebir cousa tal. Esta conversa é a representación do choque do mundo pagán co mundo cristián. Non se entenden. So un traballo de hermeneútica podería facer que se entendesen, vivindo en crenzas tan dispares.
A Verdade absoluta non existe, senón que é un fin ao que tendemos. Só a aceptación da nosa ignoracia pode facer crecer ás Ciencias. Por iso Filo-sofía é filo (=tendencía, amor hacia) e non sabiduría soa. Por iso Sócrates representa á Filosofía. Pois a filosofía é duda, é pregunta. Pero este concepto comezou a dexenerar con Platón mesmo, cando comezou a dar respostas, e despois con Aristoteles. Ata chegar ao cristianismo que ten todas as respostas, teñen a Verdade, da que non se pode dudar.
Co tempo, moitas persoas cultas convírtense ao cristianismo, e comezan a usar esa cultura da filosofía clásica para defender as ideas cristiáns ante as aoutoridades románs.
A estos primeiros escritores filósofos cristiáns os chamamos Pais da Igrexa, xa que eles estableceron ddefinitivamente o dogma cristían.
Escriben entre os séculos II-V d.C.Os primeiros escribiron en grego, os últimos en latín, por iso aos primeiros os chamamos greogos e aos últimos latinos.
A relación entre crenzas cristíans e a filosofía clásica é inveitbale, e a vez conflictiva. Inevitable porque un dos evanxelios, o de San Xoan, está escrito todo el con conceptos da filosofía clásica.
Os primeiros auores cristiáns que establecen o dogma son persoas con ideas paganas.
E es conflictiva porque al menos ao principio, e aparentemente, as crenzas cristiáns, a fe, parece contradecirse coas ideas da filosofía clásica.
As diferentes posicións que a relixión toma respecto á filosofía clásica aparecen reflexadas xa nos dous primeiros pais da Igrexa: Xustino e Taciano.
Segundo Xustino, o estudo da filosofía e o seu uso é beneficioso para o cristianismo, posto que axuda a comprender mellor a mensaxe divina,e a explicalo e mostralo aos que todavía non son crentes. Es partidario por tanto, da simbiosis entre razón e fe.
Taciano sen embargo, adopta a postura contraria. Os contidos da fe clásica,o uso libre da razón son contrarios á fe, e perxudicial, posto que a razón produce contidos contradictorios contra a fe. A filosofía debe por tanto, ser rexeitada.
O mundo medieval empeza máis ou menos nesta época. Soemos dicir que o medievo é o momento comprendido entre a caida do imperio román no 476 d.C. e o descubrimento de América en 1492. Entre os séculos V d.C eo XV d.C.
Cando o Imperio romano cae, non hai cultura, desaparece. No ano 800, Carlo Magno pretende establecer o Imperio romano e se corona emperador polo Papa, e so se atopa un monasterio en toda Europa occidental onde os monxes saben ler e escribir, no condado de York. Os trae e obriga a toda a súa corte a aprender a ler e escribir, para formar funcionarios que leven a administración do estado.
A escola de palacio chámase palatina, e as dos monasterios son as escolas monasticas.
A figura filosófica máis importante nesta época é Alcuino de York (xefe do manesterior anteriormente citado). E a este periódo e a esta acción de Carlo Magno chámase Renacimiento Carolíngio.
Este período vai a ser relativamente pobre, con un predominio do crsitían sobre a filosofía, porque en ese monasterio casi non se conservaban textos da filosofía clásica, sólo cristiáns.
Ao principio se coñecía nin a Platón nin a Aristóteles. Pero pouco a pouco vai entrando en relación co mundo musulmán, que é onde se conseva a cultura clásica. Entra en contacto por dúas vertientes, pola penísnula Ibérica e o Sur. Entón a cultura clásica reaparece, vaise introducindo, e a cristián mantense.
Así que no século XII tradúcese do árabe ao latín as obras de Aristóteles. Esto crea un gran impacto no mundo cristían, de tal xeito que sr volven a plantexar o problema do pensamento e as crenzas cristians.
Estes problemas apareceran xa no mundo musulmán. Averroes, o gran estudioso de Aristóteles no mundo musulmán, xa tivera problemas coa xerarquía relixiosa musulmán debido a súa interpretación de Aristóteles.
En principio a filosofía de Aristóteles plantexa dous aparentes contradiccións imporartantes coas crenzas cristiáns e musulmáns.
- O problema da eternidade do mundo
- O problema da inmortalidade da alma
Parece que a Filosofía de Aristóteles, e con ela a razón, afirman a eternidade do mundo. A natureza é eterna para todos os pensadores gregos.
Por contra, o cristianismo e a relixión musulmana afirman, sosteñen o dogma de que o mundo ou a natureza foron creadas por Deus da nada.
En segundo lugar, seguindo estudos que Averroes fai da obra de Aristóteles, parece que Aristoteles sostén a mortalidade da alma persoal. Estas contradiccións parecieron enprincipio irresolubles, e crearon unha gran desconfianza nas autoridades reixiosas, tanto cristiáns coma musulmáns cn respecto á filosofía de Aristóteles.
Averroes e os seus seguidores tivero problemas. Esta polémica, dentro do mundo musulmán pasa ao mundo cristián, porque as obras de Aristóteles comentadas e traducidas por Averroes foron traducidas do árabe ao latín na península ibérica, creando un movemento, un grupo de seguidores no mundo cristían que defende a obra de Aristótles e a interpreteación que fai dela Averroes.
A estes autores, seguidores de Aristóteles segundo Averroes denomínanselles averroistas latinos, e sosteñen a irresoluble contradicción entre a razón e a fe, e intentan superala coa doctrina da doble verdade, según a cal existen dúas verdades diferentes e contradictorias, as que se chega por medio da fe e as que se chega por medio da razón. É dicir, é verdade oq ue di a fe (o mundo non é eterno, senón creado, e a alma inmortal), pero tamén é verdade o que di a razón, é dicir, Aristóteles (o mundo é eterno e a alma mortal).
Según estes autores, a razón e a fe lévannos a conclusións diferentes, a verdades diferentes. É neste asunto polémico cando aparece Santo Tomás de Aquino.
¿Ata qué punto toda a filosofía occidental posterior ao cristianismo non é, nalgún sentido cristián? Esta é unha cuestión debatida. Este punto o trataremos agora.
Ortega y Gasset (filosófo español do século XX) di "nas crenzas estamos, as ideas as temos". Con isto quere dicir que vivimos nas crenzas, as crenzas son como o chan que pisamos, a diferencia das ideas, que as temos nos, pero as temos dentro do sistema de crenzas.
Imos analizar o cambio no sistema de crenzas que se produce no paso do paganismo ao cristianismo. Na filosofía, as ideas dependen de ese sistema de crenzas, xa que as ideas desenvólvense dentro das crenzas que temos.
Para os pagáns e outros moitos pobos, como os asiáticos, a vida está orientada no destino, según o cal, as circunstancias que ocurren na vida das persoas están dalgún xeito determinadas pr instancias ou forzas superiores a elas (divinidades, natureza..) e nada do que o home faga pode variar esta realidade.
O home atópase no mundo sometido ao destino, sen forzas nin capacidades para variar ese destino, para controlar a súa propia vida.
Pero no cristianismo si existe liberdade. Cada persoa crea a súa propia vida. O que nos ocurre depende dos meus propios actos, do que eu faga. Eu son resonsable da miña vida, porque son libre. Esta libertad da que falamos é unha liberdade metafísica, unha liberdade no sentido de que podemos decidir sobre a nosa vida, non nos estamos refirindo a unha liberdade física, como ausencia de ataduras físicas.
En Grecia e Roma liberdade so significaba non estar encadeado, non ser escravo. Para eles non tiña sentido outro significado de liberdade. Pero para nos, existe tamén unha liberdade metafísica, xa que non estamos suxeitos ao destino.
A partires de que aparece o cristianismo cambia a filosofía, porque o cristianismo además de unha relixión é unha crenza. E as crenzas son incosncientes. Un non sabe que as ten. Por iso, para enender un texto primeiro temos que saber en qué crenzas educouse o autro do texto. Isto o chamamos hermenéutica: ciencia que intenta desentrañar o sentido dos textos.
Interpretación do sentido da vida para os cristiáns
Para os paganos a vida é un círculo, un ciclo dexenerativo, un eterno repetirse. Na realidade todas as cousas se dexeneran, sendo ista unha visión pesimista.
No pasado, en Grecia todo foi perfecto. A iso lle chamaban a idade de Ouro. Pero, polo efecto do destino esto epezou a dexenerar en plata, bronce, ferro... (como as categorías dos premios dos atletas). Para finalmente chegar a un momento de dexeneración total, ao lume, o Apocatastasis (en grego), que en latín dirase Apocalipsis.
Esta visión circular da Historia do mundo pagán ten a súa orixe na percepción da vida agraria. A vida está rexida olas estrelas, elas indícannos cando nos desperrtamos, cando dormimos, cando sube e baixa a marea, os ciclos da menstruación nas mulleres...
Todo ten o seu ciclo, o seu ritmo. Hoxe en día interprétase mal cos horóscopos e a bruxa Lola que che pon dúas velas negras.
A bruxa Lola ponche velas negras
O cristianismo, que non é máis que unha secta do xudaismo, ten unha visión lineal do tempo. No principio o munda vai a peor (igual que no paganismo). Pero dende que apareceu Xesucristo a vida ten un sentido, o mundo volvese positivo. Cristo da sentido a vida, sendo esta unha visión optimista. E ese optimismo foi o que fará atractivo ao cristianismo, porque dota de sentido as vidas da xente que non ten esperanzas nun mundo cheo de miserias.
O sistema de crenzas cristián, pouco a pocuo, vaise mezclando coas crenzas paganas. Recordemos que o cristianismo non é culpable de que o mundo pagano de desmoronase, senón, que unha vez desmoronado o mundo pagán, o cristianismo da unha nova identidade, un novo sentido á vida.
Así que o cristianismo asume moitas ideas pagáns, como o concepto de moderación, o concpeto de Logos, como a Palabra de Deus, etc.
A xente gústalle esa idea de que todos os homes sexan libres, de poder facer a vida a túa maneira. Así que o cristianismo difúndese, gracias tamén ao momento en que aparececió.
O mundo pagán era un mundo culto, cando o cristianismo chega ao mundo pagano choca, porque as ideas son moi diferentes. Cando San Pablo predica aos atenienses, estes non lle entenden, failles gracia. Cando Xesús fala con Poncio Pilatos e lle di que ten a Verdade, Pilatos non pode concebir cousa tal. Esta conversa é a representación do choque do mundo pagán co mundo cristián. Non se entenden. So un traballo de hermeneútica podería facer que se entendesen, vivindo en crenzas tan dispares.
A Verdade absoluta non existe, senón que é un fin ao que tendemos. Só a aceptación da nosa ignoracia pode facer crecer ás Ciencias. Por iso Filo-sofía é filo (=tendencía, amor hacia) e non sabiduría soa. Por iso Sócrates representa á Filosofía. Pois a filosofía é duda, é pregunta. Pero este concepto comezou a dexenerar con Platón mesmo, cando comezou a dar respostas, e despois con Aristoteles. Ata chegar ao cristianismo que ten todas as respostas, teñen a Verdade, da que non se pode dudar.
Co tempo, moitas persoas cultas convírtense ao cristianismo, e comezan a usar esa cultura da filosofía clásica para defender as ideas cristiáns ante as aoutoridades románs.
A estos primeiros escritores filósofos cristiáns os chamamos Pais da Igrexa, xa que eles estableceron ddefinitivamente o dogma cristían.
Escriben entre os séculos II-V d.C.Os primeiros escribiron en grego, os últimos en latín, por iso aos primeiros os chamamos greogos e aos últimos latinos.
A relación entre crenzas cristíans e a filosofía clásica é inveitbale, e a vez conflictiva. Inevitable porque un dos evanxelios, o de San Xoan, está escrito todo el con conceptos da filosofía clásica.
Os primeiros auores cristiáns que establecen o dogma son persoas con ideas paganas.
E es conflictiva porque al menos ao principio, e aparentemente, as crenzas cristiáns, a fe, parece contradecirse coas ideas da filosofía clásica.
As diferentes posicións que a relixión toma respecto á filosofía clásica aparecen reflexadas xa nos dous primeiros pais da Igrexa: Xustino e Taciano.
Segundo Xustino, o estudo da filosofía e o seu uso é beneficioso para o cristianismo, posto que axuda a comprender mellor a mensaxe divina,e a explicalo e mostralo aos que todavía non son crentes. Es partidario por tanto, da simbiosis entre razón e fe.
Taciano sen embargo, adopta a postura contraria. Os contidos da fe clásica,o uso libre da razón son contrarios á fe, e perxudicial, posto que a razón produce contidos contradictorios contra a fe. A filosofía debe por tanto, ser rexeitada.
O mundo medieval empeza máis ou menos nesta época. Soemos dicir que o medievo é o momento comprendido entre a caida do imperio román no 476 d.C. e o descubrimento de América en 1492. Entre os séculos V d.C eo XV d.C.
Cando o Imperio romano cae, non hai cultura, desaparece. No ano 800, Carlo Magno pretende establecer o Imperio romano e se corona emperador polo Papa, e so se atopa un monasterio en toda Europa occidental onde os monxes saben ler e escribir, no condado de York. Os trae e obriga a toda a súa corte a aprender a ler e escribir, para formar funcionarios que leven a administración do estado.
A escola de palacio chámase palatina, e as dos monasterios son as escolas monasticas.
A figura filosófica máis importante nesta época é Alcuino de York (xefe do manesterior anteriormente citado). E a este periódo e a esta acción de Carlo Magno chámase Renacimiento Carolíngio.
Este período vai a ser relativamente pobre, con un predominio do crsitían sobre a filosofía, porque en ese monasterio casi non se conservaban textos da filosofía clásica, sólo cristiáns.
Ao principio se coñecía nin a Platón nin a Aristóteles. Pero pouco a pouco vai entrando en relación co mundo musulmán, que é onde se conseva a cultura clásica. Entra en contacto por dúas vertientes, pola penísnula Ibérica e o Sur. Entón a cultura clásica reaparece, vaise introducindo, e a cristián mantense.
Así que no século XII tradúcese do árabe ao latín as obras de Aristóteles. Esto crea un gran impacto no mundo cristían, de tal xeito que sr volven a plantexar o problema do pensamento e as crenzas cristians.
Estes problemas apareceran xa no mundo musulmán. Averroes, o gran estudioso de Aristóteles no mundo musulmán, xa tivera problemas coa xerarquía relixiosa musulmán debido a súa interpretación de Aristóteles.
En principio a filosofía de Aristóteles plantexa dous aparentes contradiccións imporartantes coas crenzas cristiáns e musulmáns.
- O problema da eternidade do mundo
- O problema da inmortalidade da alma
Parece que a Filosofía de Aristóteles, e con ela a razón, afirman a eternidade do mundo. A natureza é eterna para todos os pensadores gregos.
Por contra, o cristianismo e a relixión musulmana afirman, sosteñen o dogma de que o mundo ou a natureza foron creadas por Deus da nada.
En segundo lugar, seguindo estudos que Averroes fai da obra de Aristóteles, parece que Aristoteles sostén a mortalidade da alma persoal. Estas contradiccións parecieron enprincipio irresolubles, e crearon unha gran desconfianza nas autoridades reixiosas, tanto cristiáns coma musulmáns cn respecto á filosofía de Aristóteles.
Averroes e os seus seguidores tivero problemas. Esta polémica, dentro do mundo musulmán pasa ao mundo cristián, porque as obras de Aristóteles comentadas e traducidas por Averroes foron traducidas do árabe ao latín na península ibérica, creando un movemento, un grupo de seguidores no mundo cristían que defende a obra de Aristótles e a interpreteación que fai dela Averroes.
A estes autores, seguidores de Aristóteles segundo Averroes denomínanselles averroistas latinos, e sosteñen a irresoluble contradicción entre a razón e a fe, e intentan superala coa doctrina da doble verdade, según a cal existen dúas verdades diferentes e contradictorias, as que se chega por medio da fe e as que se chega por medio da razón. É dicir, é verdade oq ue di a fe (o mundo non é eterno, senón creado, e a alma inmortal), pero tamén é verdade o que di a razón, é dicir, Aristóteles (o mundo é eterno e a alma mortal).
Según estes autores, a razón e a fe lévannos a conclusións diferentes, a verdades diferentes. É neste asunto polémico cando aparece Santo Tomás de Aquino.
Neoplatonismo de Plotino
O Neoplatonismo de Plotino
O neoplatonismo naceu en Alexandría no século III, e que foi ensinado en varias escolas até o século VI. É a última manifestación do platonismo antigo. O neoplatonismo fusiona elementos moi distintos, como Pitágoras, Aristóteles, a escola de Parménides e, sobre todo, Platón. Tamén atopamos aspectos recollidos do hinduismo e o xudaismo, debido ao contacto e intercambio cultural entre civilizacións.
O iniciador do neoplatonismo é Plotino. Este non era o seu nome, pero o adoptou pola admiración que tiña por Platón. Plotino representa o intento de conciliación entre filosofía e relixión, e será o punto de referencia para uno dos Pais da Igrexa; San Agustín. San Agustín tamén é un neoplatónico, pero será un neoplatónico medieval, un neoplatonismo cristián, que é diferente ao de Plotino.
Plotino veía a ruina e a miseria do mundo romano, que perdera o esplendor do Alto imperio, vivindo un momento de anarquía militar. Posiblemente por iso, Plotino alonxou a súa mirada do mundo terrenal para contemplar un mundo eterno cheo de beleza e luz, que está máis alá do noso mundo. O mundo práctico que vivía día a día non aportaba esperanzas, e as escolas filosóficas helenas como o estoicismo non eran garantía de felicidade, resultan insuficientes. Estamos dando un paso cara o cristianismo, onde se pon máis atención a vida do máis alá que de esta. Aínda que en Plotino todavía non chegamos a este punto, dista de ser crsitián, pero se aproxima.
Para Plotino soamente existe un ser, unha unidade suprema chamado Uno, que é absolutamente trascendente. Pero de ese Uno emanaba o Nous ou Intelixencia creadora, o Alma e o mundo corpóreo (mundo material). Así que temos tres emanacións que forman parte do Un. Aínda que son diferentes, con estas tres emanacións nos aproximamos á trinidade da que falarán os cristiáns.
Plotino ademáis di que o home debe iniciar un camiño de retorno hacia a orixe de todo, hacía o Uno, e iso se fai seguindo un proceso de purificación (Katarsis) para unirse con Uno, e dicir, con Deus. Para iso a alma humana debe seguir o camiño dende a escuridade hacia o máximo esplendor: a visión da luz. Esto tamén nos recorda ao camiño de salvación do cristianismo.
Para Plotino, a diferencia de Platón, do Uno emanan as Ideas (para Platón eran eternas), e a partir das ideas emana o mundo sensible. Todo o que existe forma parte do Uno. Poderíamos dicir que a Filosofía de Plotino é unha especie de panteismo (=todo é Deus), xa que todo é Desus, e Deus é o único que existe. Este aspecto, por exemplo é moi diferente ao Cristianismo, xa que o mundo para os cristiáns é creado e non forma parte de Deus. Para Plotino o mundo non é creado, senón que o mundo emana do Uno.
O pensamento de Plotino parte do pensamento de Platón pero desarrolla un pensamento orixinal cando fala do Uno, e aínda que o seu pensamento é completamente incompatible co cristianismo, funciona de visagra entre o platonismo e o cristianismo.
É importante sinalar que o cristianismo non foi o responsable da decadencia do pensamento grego, senón que foron as circunstancias sociais as que propiciaron que o cristianismo de desenvolvese. Os cristianismo non só adoptó as formas literarias dos gregos, senón que incluiu conceptos filosóficos fundamentais, como o Logos (que se converte no Verbo, na Palabra), e tamén orientacións filosóficas do neoplatonismo, así como costumes éticas helenísticas (como orientar a vida distinguindo entre vicios e virtudes).
O neoplatonismo naceu en Alexandría no século III, e que foi ensinado en varias escolas até o século VI. É a última manifestación do platonismo antigo. O neoplatonismo fusiona elementos moi distintos, como Pitágoras, Aristóteles, a escola de Parménides e, sobre todo, Platón. Tamén atopamos aspectos recollidos do hinduismo e o xudaismo, debido ao contacto e intercambio cultural entre civilizacións.
O iniciador do neoplatonismo é Plotino. Este non era o seu nome, pero o adoptou pola admiración que tiña por Platón. Plotino representa o intento de conciliación entre filosofía e relixión, e será o punto de referencia para uno dos Pais da Igrexa; San Agustín. San Agustín tamén é un neoplatónico, pero será un neoplatónico medieval, un neoplatonismo cristián, que é diferente ao de Plotino.
Plotino veía a ruina e a miseria do mundo romano, que perdera o esplendor do Alto imperio, vivindo un momento de anarquía militar. Posiblemente por iso, Plotino alonxou a súa mirada do mundo terrenal para contemplar un mundo eterno cheo de beleza e luz, que está máis alá do noso mundo. O mundo práctico que vivía día a día non aportaba esperanzas, e as escolas filosóficas helenas como o estoicismo non eran garantía de felicidade, resultan insuficientes. Estamos dando un paso cara o cristianismo, onde se pon máis atención a vida do máis alá que de esta. Aínda que en Plotino todavía non chegamos a este punto, dista de ser crsitián, pero se aproxima.
Para Plotino soamente existe un ser, unha unidade suprema chamado Uno, que é absolutamente trascendente. Pero de ese Uno emanaba o Nous ou Intelixencia creadora, o Alma e o mundo corpóreo (mundo material). Así que temos tres emanacións que forman parte do Un. Aínda que son diferentes, con estas tres emanacións nos aproximamos á trinidade da que falarán os cristiáns.
Plotino ademáis di que o home debe iniciar un camiño de retorno hacia a orixe de todo, hacía o Uno, e iso se fai seguindo un proceso de purificación (Katarsis) para unirse con Uno, e dicir, con Deus. Para iso a alma humana debe seguir o camiño dende a escuridade hacia o máximo esplendor: a visión da luz. Esto tamén nos recorda ao camiño de salvación do cristianismo.
Para Plotino, a diferencia de Platón, do Uno emanan as Ideas (para Platón eran eternas), e a partir das ideas emana o mundo sensible. Todo o que existe forma parte do Uno. Poderíamos dicir que a Filosofía de Plotino é unha especie de panteismo (=todo é Deus), xa que todo é Desus, e Deus é o único que existe. Este aspecto, por exemplo é moi diferente ao Cristianismo, xa que o mundo para os cristiáns é creado e non forma parte de Deus. Para Plotino o mundo non é creado, senón que o mundo emana do Uno.
O pensamento de Plotino parte do pensamento de Platón pero desarrolla un pensamento orixinal cando fala do Uno, e aínda que o seu pensamento é completamente incompatible co cristianismo, funciona de visagra entre o platonismo e o cristianismo.
É importante sinalar que o cristianismo non foi o responsable da decadencia do pensamento grego, senón que foron as circunstancias sociais as que propiciaron que o cristianismo de desenvolvese. Os cristianismo non só adoptó as formas literarias dos gregos, senón que incluiu conceptos filosóficos fundamentais, como o Logos (que se converte no Verbo, na Palabra), e tamén orientacións filosóficas do neoplatonismo, así como costumes éticas helenísticas (como orientar a vida distinguindo entre vicios e virtudes).
A Ciencia no Pensamento Helenístico
O Museo de Alexadría, xunto coa súa magnífica Biblioteca foron o centro do saber no helenismo, e umbral do desenvolvemento da ciencia moderna.
Tras a morte de Alexandre Magno, no ano 323 a.C, o seu imperio desmebrouse, e cada un dos seus xenerales quedouse con unha parte.
A parte de Exipto correspondeulle a Ptolomeo, que seguindo os ideais alexandrinos contratou a Estratón para axudarlle a fundar o Museo de Alexandría. O Museo seguía o plan do Liceo pero nunha escala moito maior (recordemos que Alexandre foi alumno de Aristóteles, e por iso a fundación do Museo formaba parte dos obxectivos de Alexandre).
A cidade de Alexandría, que leva o nome en honor ao conquistador, era o capital indiscutible do mundo helénico.
O Museo estivo en funcionamento dos séculos III-II a.C. tendo unha grande actividade social e cultural.
A palabra Museo ven de musa, é dicir, é o templo das musas. Por iso, o seu director é un sacerdote. Era un instituto de investigación tamén dedicado á ensinanza. Había sobre cen profesores, un zoo, un xardín botánico, sala de disección, observatorio astronómico e unha inmensa Biblioteca con aproximadamente medio millón de rollos.
Outra caracteristica do Museo foi a especialización. Dende agora xa non temos a figura do sabio que estuda de todo. Agora os investigadores especialízanse nunha área, pudiendo ser Xeometría, Xeografía, Filoloxía, Medicina-Bioloxía e Astronomía. A Filosofía non era unha especialidade do Museo, ainda que o Liceo fose o seu precursor, precisamente porque a Filosofía seguíase dando no Liceo.
O museo durou unos 600 anos activo. Pero a medida que a dinastía dos ptolomeos se aproximaron cada vez máis á cultura exipcia foise perdendo o ideal grego, e deixando cada vez máis de lado á ciencia. É así como comeza a súa decadencia. O Museo tamén sufriu varios incendios, así que non coñecemos cando saber da antiguedade se pudo perder alí. Isto representa o inicio dunha época
escura, chamada o Medievo.
AS MATEMÁTICAS
As matemáticas estaban íntimamente ligadas á astronomía. A figura más destacable foi Euclides de Alexandría. Posibliblemente fora alumno da Academia. Euclides foi o gran sistematizador das matemáticas no mundo antigo. A súa obra, os elementos, foi o texto matemático máis influinte de toda a antigüedade. O seu maior valor reside en exponer a xeometría como un sistema formal axiomático-deductivo seguindo a inspiración Aristotélica.
Durante case dous milenios a xeometría foi euclidiana, sendo básica para o desenvolvemento da matemática e a lóxica. Só no século XIX apareceron as xeometrías non-eucleidianas.
ASTRONOMÍA
Aristarco de Samos foi o primeiro en afirmar que a Terra era a que xiraba arredor do sol (sen telescopio!!). As súas obras perdéronse todas, e só temos constancia de elas a través dos escritos de Arquímedes. A súa concepción helocéntrica non tivo moito éxito, pois non sportou cálculos i era contraria a percepción. Foi denominado o Copérnico da antigüedade.
Destaca Eratóstenes de Cirene. Percatouse que na mesma fecha e hora, as sombras tiñan un ángulo exactamente igual con respecto á vertical. Así que comparou os ángulos das sombras en diferentes ciudades, e con cálculos trigonométricos calculou a distancia hacia o sol e a circunferencia da terra con bastante precisión.
Hiparco de Nicea elaborou o primeiro catálogo de estrellas e calculou a duración do ano en 365 e 6 horas.
Outra figura que desta é Claudio-Ptolomeo (o nome de Ptolomeo era moi común naquela época). Na súa obra Almagesto eleborou e describiu de xeito completo o sistema astronómico xeocéntrico que estivo vixente 14 séculos ata Copérnico.
XEOGRAFÍA
Tras a expedición de Alexandre Magno se recollera moita información sobre xeografía, tanto de Asía, Europa e Africa. Así que iso empuxou o avance na Xeografía.
Temos a Eratóstenes de Cirene, que fixou as datas de certos acontecimentos históricos importantes, como a expedición e toma de Troya, o nacemento de Lurgo, a primeira Olimpiada....Realizou un mapa do mundo e calculou as súas dimensións.
Estrabón, na súa obra Xeografía describe con claridade as costumes e historia da súa época. Gracias aél temos abundante información de pobos ata entón descoñecidos.
MEDICINA E BIOLOXÍA
O predecesor da mediciña na Época Helenísta é Hipócrates, pai da mediciña que viviu no século de Pericles. Non pertence ao Helenismo pero o consideramos tan influinte que merece ser mencioado. O xuramento Hipocrático que deben facer os médicos e outros profesionais da saude xusto antes de comezar a exercer, fai referencia aos aspectos éticos dun profesional da saude.
Hierófilo de Calcedonia considérase o pai da anatomia. Estudiou o corpo humán e descubriu que o órgano central do corpo era o cerebro, pois antes pensaban que era o corazón.
Outro grande da Mediciña foi Galeno, que foi o médio persoal dos emperadores romanos e tamén de gladiadores. Escribiu unha obra inmensa, sobre 100 tratados de mediciña basándose en todo o saber anterior e os seus descubrimentos. Os seus escritos foron unha autoridade médica ata o Renacemento. A obra de Galeno representou unha importante renovación da mediciña, que se fora degradando anteriormente. As súas maiores influenzas foron Platón e Hipócrates, superando a éste último.
FÍSICA E MECÁNICA
O máis famoso dos matemáticos e físicos gregos foi sen dúbida Arquímedes. Tamén foi inventor de todo tipo de artefactos, sobre todo bélicos (de guerra). É o máis xenial dos científicos gregos, dotado de unha mente poderosísima e inxeniosa. Estableceu as bases para o cálculo infinitesimal, fundou a lei da hidrostática, estudio a refracción da luz e estableceu os principios do cálculo integral. Anticipouse a moitos dos acontecementos da Ciencia Moderna , pasou a historía como o máis grande inxenieiro grego. É importante sinalar que para Arquímedes, tanto como para os gregos, a mecánica e a inxenieria non importaban. O importante eran as matemáticas. Así que os aparellos mecánicos que desarrollou foi parte dun xogo, non era o seu obxectivo final. Esto é debido a que naquela época había escravos que facian todo o traballo ¿Para qué molestarse en inventar aparatos se non lle veían necesidade? Xa o fan os escravos. O importante son as ciencias puras, coma a matemática e a lóxica.
Descubriu a lei da palanca e inventou a polea.
Anecdótica é a historia de cómo descubriu a lei da hidrostática, coñecida como o principio de Arquímedes. Ocurríuselle cando estaba dándose un baño, ao darse conta de que a auga subía en proporción ao volumen do obxecto introducido nela, sempre que pesara máis que a mesma auga, nese caso flotaría. Entón saiu a rúa espido e gritanto "eureka" "o descubrín".
FILOLOXÍA
Destacaremos a Zenódoto. Foi o primeiro bibliotecario de Alexandría. Zenódoto empezou a ordenar e sistematizar as obras da inmensa biblioteca. Tamén preparou a primeira edición de Homero, dividindo en 24 libros a Ilíada e a Odisea.
A importancia dos traballos dos filólogos, ordeando e clasificando obras foi importantísima. Foron eles os que editaron as obras de Aristóteles e outros autores. As súas técnicas sentaron as bases das modernas técnicas filolóxicas, tan importantes para a crítica literaria.
Minivídeo Museo de Alejandría
Documental Museo Alejandría
Tras a morte de Alexandre Magno, no ano 323 a.C, o seu imperio desmebrouse, e cada un dos seus xenerales quedouse con unha parte.
A parte de Exipto correspondeulle a Ptolomeo, que seguindo os ideais alexandrinos contratou a Estratón para axudarlle a fundar o Museo de Alexandría. O Museo seguía o plan do Liceo pero nunha escala moito maior (recordemos que Alexandre foi alumno de Aristóteles, e por iso a fundación do Museo formaba parte dos obxectivos de Alexandre).
A cidade de Alexandría, que leva o nome en honor ao conquistador, era o capital indiscutible do mundo helénico.
O Museo estivo en funcionamento dos séculos III-II a.C. tendo unha grande actividade social e cultural.
A palabra Museo ven de musa, é dicir, é o templo das musas. Por iso, o seu director é un sacerdote. Era un instituto de investigación tamén dedicado á ensinanza. Había sobre cen profesores, un zoo, un xardín botánico, sala de disección, observatorio astronómico e unha inmensa Biblioteca con aproximadamente medio millón de rollos.
Outra caracteristica do Museo foi a especialización. Dende agora xa non temos a figura do sabio que estuda de todo. Agora os investigadores especialízanse nunha área, pudiendo ser Xeometría, Xeografía, Filoloxía, Medicina-Bioloxía e Astronomía. A Filosofía non era unha especialidade do Museo, ainda que o Liceo fose o seu precursor, precisamente porque a Filosofía seguíase dando no Liceo.
O museo durou unos 600 anos activo. Pero a medida que a dinastía dos ptolomeos se aproximaron cada vez máis á cultura exipcia foise perdendo o ideal grego, e deixando cada vez máis de lado á ciencia. É así como comeza a súa decadencia. O Museo tamén sufriu varios incendios, así que non coñecemos cando saber da antiguedade se pudo perder alí. Isto representa o inicio dunha época
escura, chamada o Medievo.
AS MATEMÁTICAS
As matemáticas estaban íntimamente ligadas á astronomía. A figura más destacable foi Euclides de Alexandría. Posibliblemente fora alumno da Academia. Euclides foi o gran sistematizador das matemáticas no mundo antigo. A súa obra, os elementos, foi o texto matemático máis influinte de toda a antigüedade. O seu maior valor reside en exponer a xeometría como un sistema formal axiomático-deductivo seguindo a inspiración Aristotélica.
Durante case dous milenios a xeometría foi euclidiana, sendo básica para o desenvolvemento da matemática e a lóxica. Só no século XIX apareceron as xeometrías non-eucleidianas.
ASTRONOMÍA
Aristarco de Samos foi o primeiro en afirmar que a Terra era a que xiraba arredor do sol (sen telescopio!!). As súas obras perdéronse todas, e só temos constancia de elas a través dos escritos de Arquímedes. A súa concepción helocéntrica non tivo moito éxito, pois non sportou cálculos i era contraria a percepción. Foi denominado o Copérnico da antigüedade.
Destaca Eratóstenes de Cirene. Percatouse que na mesma fecha e hora, as sombras tiñan un ángulo exactamente igual con respecto á vertical. Así que comparou os ángulos das sombras en diferentes ciudades, e con cálculos trigonométricos calculou a distancia hacia o sol e a circunferencia da terra con bastante precisión.
Hiparco de Nicea elaborou o primeiro catálogo de estrellas e calculou a duración do ano en 365 e 6 horas.
Outra figura que desta é Claudio-Ptolomeo (o nome de Ptolomeo era moi común naquela época). Na súa obra Almagesto eleborou e describiu de xeito completo o sistema astronómico xeocéntrico que estivo vixente 14 séculos ata Copérnico.
XEOGRAFÍA
Tras a expedición de Alexandre Magno se recollera moita información sobre xeografía, tanto de Asía, Europa e Africa. Así que iso empuxou o avance na Xeografía.
Temos a Eratóstenes de Cirene, que fixou as datas de certos acontecimentos históricos importantes, como a expedición e toma de Troya, o nacemento de Lurgo, a primeira Olimpiada....Realizou un mapa do mundo e calculou as súas dimensións.
Estrabón, na súa obra Xeografía describe con claridade as costumes e historia da súa época. Gracias aél temos abundante información de pobos ata entón descoñecidos.
MEDICINA E BIOLOXÍA
O predecesor da mediciña na Época Helenísta é Hipócrates, pai da mediciña que viviu no século de Pericles. Non pertence ao Helenismo pero o consideramos tan influinte que merece ser mencioado. O xuramento Hipocrático que deben facer os médicos e outros profesionais da saude xusto antes de comezar a exercer, fai referencia aos aspectos éticos dun profesional da saude.
Hierófilo de Calcedonia considérase o pai da anatomia. Estudiou o corpo humán e descubriu que o órgano central do corpo era o cerebro, pois antes pensaban que era o corazón.
Outro grande da Mediciña foi Galeno, que foi o médio persoal dos emperadores romanos e tamén de gladiadores. Escribiu unha obra inmensa, sobre 100 tratados de mediciña basándose en todo o saber anterior e os seus descubrimentos. Os seus escritos foron unha autoridade médica ata o Renacemento. A obra de Galeno representou unha importante renovación da mediciña, que se fora degradando anteriormente. As súas maiores influenzas foron Platón e Hipócrates, superando a éste último.
FÍSICA E MECÁNICA
O máis famoso dos matemáticos e físicos gregos foi sen dúbida Arquímedes. Tamén foi inventor de todo tipo de artefactos, sobre todo bélicos (de guerra). É o máis xenial dos científicos gregos, dotado de unha mente poderosísima e inxeniosa. Estableceu as bases para o cálculo infinitesimal, fundou a lei da hidrostática, estudio a refracción da luz e estableceu os principios do cálculo integral. Anticipouse a moitos dos acontecementos da Ciencia Moderna , pasou a historía como o máis grande inxenieiro grego. É importante sinalar que para Arquímedes, tanto como para os gregos, a mecánica e a inxenieria non importaban. O importante eran as matemáticas. Así que os aparellos mecánicos que desarrollou foi parte dun xogo, non era o seu obxectivo final. Esto é debido a que naquela época había escravos que facian todo o traballo ¿Para qué molestarse en inventar aparatos se non lle veían necesidade? Xa o fan os escravos. O importante son as ciencias puras, coma a matemática e a lóxica.
Descubriu a lei da palanca e inventou a polea.
Anecdótica é a historia de cómo descubriu a lei da hidrostática, coñecida como o principio de Arquímedes. Ocurríuselle cando estaba dándose un baño, ao darse conta de que a auga subía en proporción ao volumen do obxecto introducido nela, sempre que pesara máis que a mesma auga, nese caso flotaría. Entón saiu a rúa espido e gritanto "eureka" "o descubrín".
FILOLOXÍA
Destacaremos a Zenódoto. Foi o primeiro bibliotecario de Alexandría. Zenódoto empezou a ordenar e sistematizar as obras da inmensa biblioteca. Tamén preparou a primeira edición de Homero, dividindo en 24 libros a Ilíada e a Odisea.
A importancia dos traballos dos filólogos, ordeando e clasificando obras foi importantísima. Foron eles os que editaron as obras de Aristóteles e outros autores. As súas técnicas sentaron as bases das modernas técnicas filolóxicas, tan importantes para a crítica literaria.
Minivídeo Museo de Alejandría
Documental Museo Alejandría